Davranış bozuklukları, çocuğun yaşına uygun olmayan, toplum kurallarına veya sosyal normlara aykırı davranışlar sergilemesiyle ortaya çıkan durumları ifade eder. Bu tür bozukluklar, çocuğun ailesi, arkadaşları ve çevresiyle ilişkilerini olumsuz etkileyebilir ve genellikle erken müdahale gerektirir.

• Söz dinlememe ve karşı gelme bozukluğu (ODD) nedir?

Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu (Oppositional Defiant Disorder – ODD), çocuğun otorite figürlerine (ebeveynler, öğretmenler vb.) karşı sürekli olarak olumsuz ve karşı gelen davranışlar sergilediği bir davranış bozukluğudur.
Belirtiler:

• Sürekli olarak tartışma ve kurallara karşı gelme.
• Yetişkinlerin taleplerine veya kurallarına uymayı reddetme.
• Sık sık öfke patlamaları.
• İntikam alma eğilimi ve sürekli suçlama.
• Otorite figürlerine karşı inatçı ve meydan okuyan bir tutum.

Bu belirtiler, birkaç aydan uzun süre devam ediyorsa ve çocuğun günlük yaşamını etkiliyorsa ODD’den şüphelenilebilir. ODD’nin nedeni tam olarak bilinmese de genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.

• Çocuğum neden sürekli yalan söylüyor?

Çocuklarda yalan söyleme davranışı, genellikle gelişimsel bir süreçtir ve her zaman kötü niyetle yapılmaz. Ancak bu davranış sık sık tekrar ediyorsa, bazı altta yatan nedenler olabilir:

• Dikkat Çekme İhtiyacı: Çocuk, yalan söyleyerek ebeveynlerinin veya çevresinin ilgisini çekmeye çalışıyor olabilir.
• Cezadan Kaçınma: Çocuk, olası bir cezadan kaçınmak için yalan söyleyebilir.
• Model Alma: Çocuk, çevresindeki bir yetişkinin yalan söylediğini gözlemlediğinde bu davranışı öğrenebilir.
• Kendi Gerçekliğini Yaratma: Özellikle küçük çocuklar, hayal güçlerini kullanarak gerçek dışı hikayeler oluşturabilir.

Ne Yapılabilir?

• Çocuğa dürüstlük ve güvenin önemi anlatılmalıdır.
• Yalanın neden söylendiği araştırılmalı ve cezalandırma yerine empatiyle yaklaşılmalıdır.
• Çocuğun yalan söylemesine neden olan tetikleyici durumlar ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır.

• Davranış bozukluklarının tedavisi nasıl yapılır?

Davranış bozukluklarının tedavisi, çocuğun yaşına, belirtilerine ve bu davranışların nedenlerine bağlı olarak şekillendirilir. Tedavi sürecinde aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
   Bu terapi, çocuğun olumsuz davranışlarını anlamasına ve bunları daha olumlu yollarla değiştirmesine yardımcı olur. Örneğin, öfke kontrolü ve problem çözme becerileri kazandırılır.
2. Aile Terapisi:
   Aile içindeki dinamikler, çocuğun davranışlarını etkileyebilir. Aile terapisi, ebeveynlerin çocuğun davranışlarına karşı daha etkili bir şekilde nasıl tepki verebileceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Örneğin:

1. • Pozitif pekiştirme teknikleri.
   • Çocuğa net ve tutarlı kurallar koyma.

3. Okul ve Çevresel Destek:
   Çocuğun öğretmenleri ve çevresindeki diğer yetişkinlerle iş birliği yapmak, davranışların daha iyi yönetilmesine yardımcı olabilir. Örneğin, sınıfta çocuğa daha fazla sorumluluk verilebilir.
4. Psikoeğitim:
   Çocuğun ve ailesinin davranış bozukluğu hakkında bilgi edinmesi, tedavi sürecini güçlendirebilir. Ebeveynlere, çocuğa karşı sabırlı olmanın ve olumlu bir iletişim kurmanın önemi vurgulanır.
5. Gerektiğinde İlaç Tedavisi:
   Eğer davranış bozuklukları anksiyete, depresyon veya dikkat eksikliği gibi başka durumlarla ilişkiliyse, doktor kontrolünde ilaç tedavisi uygulanabilir.

Erken Müdahale Önemi

Davranış bozuklukları erken yaşta tespit edilip müdahale edilirse, çocuğun sosyal, akademik ve duygusal gelişimi olumlu yönde etkilenebilir. Ebeveynlerin, çocuğun ihtiyaçlarını anlaması ve uzmanlardan destek alması tedavi sürecinde büyük önem taşır. Çocuğunuzda uzun süreli davranış sorunları gözlemliyorsanız, bir çocuk psikiyatristi veya psikologdan yardım almayı ihmal etmeyin.